NEGP - eksperyment inżynieryjny.

W rok po uchwaleniu przez Parlament Europejski rezolucji w sprawie zagrożenia środowiska Bałtyku przez planowaną rurę, mającą przesyłać gaz z Rosji do Niemiec, społeczeństwo Unii uzyskało szansę zapoznania się z dokumentacją projektową stworzoną przez konsorcjum Nord Stream AG dla potrzeb procedury Espoo. Polska wersja dokumentacji jest dostępna na stronie Ministerstwa Środowiska pod adresem:

Dokumentacja Nord Stream dotycząca oceny oddziaływania na środowisko

Niestety określenie "dostępna" słabo pasuje do tej dokumentacji. Dokumenty zaprezentowane są w postaci plików w formacie pdf o rozmiarach znacznie przekraczających możliwości transferu przez polską sieć telekomunikacyjną. Dla ułatwienia dostępu do treści tych dokumentów zamieszczamy tu skompresowane kopie wszystkich, w porządku analogicznym do tego z witryny Ministerstwa:

Tom I: Streszczenia dokumentacji

Tom II: Rozdział 1-8

Tom III: Rozdział 9-13

Atlas

Otrzymujemy tu doskonały przykład profesjonalnej dokumentacji projektowej, jaka powinna zawsze towarzyszyć postępowaniu w sprawie wydania zgody na realizację inwestycji. Oprócz ważnych informacji o proponowanych rozwiązaniach inżynieryjnych, mamy tu okazję zapoznać się z wynikami najnowszych ocen stanu ekosystemu Bałtyku. Wielu zaangażowanym ekologom w Polsce opracowanie ma też odpowiedzieć na pytanie o zasadność działań na rzecz zatrzymania inwestycji na etapie wstępnego projektu. Żeby oddalić zastrzeżenia, inwestor powinien był wykazać się zaangażowaniem w proces obniżenia poziomu ryzyka ekologicznego ludności zamieszkującej pobrzeże Bałtyku. Oczekiwanie na taką ofertę działań jest tym bardziej zasadnym, że powszechnie wiadomo o istnieniu silnego powiązania spółek zaangażowanych w konsorcjum Nord Stream AG z firmami i instytucjami odpowiedzialnymi za powstanie zagrożenia katastrofą ekologiczną na Bałtyku.

Tak jak BASF jest następcą prawnym IG Farben (wytwórcy bojowych środków trujących znajdujących się obecnie na dnie Bałtyku), jak Rurhgas bazuje na kapitałach przejętych od Kruppa (zarządcy arsenałów, które wytwarzały uzbrojenie chemiczne, a skąd przejęto broń chemiczną w celu jej zatopienia w Bałtyku), tak Gazprom jest następcą prawnym rosyjskiego państwowego zjednoczenia przemysłowego (więc solidarnie z Federacją Rosyjską odpowiada za sprzeczne z porozumieniem rozbrojeniowym z 1946 roku działania, które spowodowały uwolnienie do środowiska Bałtyku dziesiątków tysięcy ton bojowych środków trujących). Biorąc powyższe pod uwagę należałoby oczekiwać od spółki Nord Stream AG przyjęcia na siebie obowiązku likwidacji przynajmniej tej części odpadów broni chemicznej, która zalega na dnie Bałtyku w strefie objętej programem budowy rurociągów gazowych. Niestety z treści dokumentacji zaprezentowanej stronie polskiej nic takiego nie wynika. Dowiadujemy się natomiast, że:

-  na odległości 300 km dwa rurociągi gazowe, o średnicy 1220 mm, pracujące pod ciśnieniem 200 atn mają być przeprowadzone przez aktywne zapory minerskie z okresu obu wojen światowych;

- ponad 400 km trasy rurociągów prowadzi przez akwen, o którym wiadomo, że na jego dnie znajduje się nieznana ilość odpadów bojowych środków trujących;

- ponad 100 km trasy rurociągów biegnie przez czynne poligony wojskowe NATO;

- całość trasy rurociągów przebiega wzdłuż szlaku żeglugowego, którym transportowane są materiały niebezpieczne, w tym co najmniej 60 mln ton rocznie surowej ropy naftowej o szczególnie toksycznym składzie,

a równocześnie inwestor deklaruje, że rurociągi prowadzone będą ponad dnem morskim. Wszystko wraz z informacją, że cała 1200 km długość rurociągów będzie zasilana z jednej stacji kompresorów, świadczy o niebywałej determinacji dewelopera i jego skłonności do realizacji najbardziej ryzykownych inwestycji. Obawy o bezpieczeństwo ekologiczne Bałtyku w żadnym razie nie są oddalone przez deklarację dewelopera o przekazaniu rosyjskiej Marynarce Wojennej nadzoru nad utrzymaniem strefy ochrony rurociągów.

W tej sytuacji kluczowym zagadnieniem powinno być wykazanie rzetelności oceny oddziaływania inwestycji na środowisko, jak też uwiarygodnione zapewnienie inwestora o zamiarze działania zgodnego z projektem i programem realizacji inwestycji. W pierwszej kwestii poddamy sprawdzeniu, czy ocena oddziaływania na środowisko należycie prezentuje problem ingerencji inwestycji w sytuację ekotoksykologiczną Bałtyku. Natomiast rzetelność deklaracji inwestora poddamy ocenie w świetle faktów z historii, które mogą świadczyć o jego postawie wobec standardów polityki korporacyjnej i odpowiedzialności społecznej w działalności gospodarczej. Jeśli krytyka działań inwestora ma zapobiec niekorzystnym zmianom w sytuacji ekologicznej na Bałtyku, to te dwa aspekty muszą być traktowane jako kluczowe i równocenne. Dotychczasowe poglądy o braku wpływu trujących odpadów na środowisko morskie ulegają bowiem radykalnej zmianie w ostatnich latach. Tymczasem dokumentacja przedstawiona przez Nord Stream AG w najmniejszym stopniu nie uwzględnia tych opinii, jak też nie zawiera uzasadnienia takiego wyłączenia. Z tego powodu nie można ocenić dokumentacji jako miarodajnego źródła wiedzy o potencjalnych negatywnych skutkach ekologicznych wynikających z realizacji inwestycji.

Zgoda na realizację inwestycji musi być oparta o miarodajne źródła. Gdyby dokumentacja projektowa cechowała się uwzględnieniem wszystkich dostępnych danych naukowych, to na pewno mogłaby aspirować do oceny jako źródło miarodajne. Jednakże informacje cytowane w dokumentacji trudno zaliczyć do kategorii wyników badań naukowych. Posługując się następującą klasyfikacją źródeł:
- I-go rzędu - gdzie publikacja zawiera informacji pozyskane metodami naukowymi z badań opisanych przez uczestników prac doświadczalnych,
- II-go rzędu - gdzie publikacja ma charakter monografii prezentującej rezultaty wielu prac I-go rzędu,
- III-go rzędu - gdzie publikacja podsumowuje stan wiedzy w oparciu o krytyczny przegląd prac II-go rzędu,
- IV-go rzędu - gdzie publikacja prezentuje wybrane aspekty prac III-go rzędu w celu uzasadnienia tezy wynikającej z przesłanek nienaukowych;
należy zaliczyć większość treści dokumentacji do kategorii źródeł IV-go rzędu. Fakt ten nie deprecjonuje jednak wartości dokumentacji. Jest ona bowiem sporządzona w celu prezentacji stanowiska strony w kontradyktoryjnym postępowaniu administracyjnym. Inwestor występując o zgodę na realizację projektu ma prawo oczekiwać, że każde przemilczenie lub nieobiektywne przedstawienie sytuacji zostanie poddane weryfikacji przez ekspertów organów administracji. Oprócz tego spodziewa się, że organizacje ekologiczne również zadbają o wskazanie krytycznych dla projektu warunków środowiskowych. Spełniając te oczekiwania zamierzamy tu przedstawić przegląd najnowszej literatury tematu.

Mało uwagi poświęcono w dokumentacji projektu tej szczególnej sytuacji, że kontrolowany przez państwo rosyjskie projekt ma być zrealizowany na obszarze wód strefy ekonomicznej Unii Europejskiej. Równocześnie zachodzi poważna wątpliwość, czy ostatecznym inwestorem finansującym budowę rurociągów NEGP będą instytucje finansowe rosyjskie. Wobec znanych kłopotów ekonomicznych Gazpromu należy spodziewać się, że finansowanie projektu będzie polegać na rozległej akcji kredytowej ze źródeł wspieranych przez szereg państw Unii. Z tego powodu instytucje finansowe działające z państw Unii powinny przymierzyć do projektu kryteria stosowane w przypadku realizacji europejskich zamówień publicznych. Oprócz wielu kwestii wynikających z unijnego prawa antytrustowego Nord Stream AG powinien odpowiedzieć na kilka elementarnych kwestii ekologicznych związanych z realizacją projektu:

Czy przedsiębiorstwo zatrudnia lub ma dostęp do pracowników technicznych, którzy posiadają odpowiednią wiedzę oraz doświadczenie pozwalające na rozwiązywanie kwestii ochrony środowiska związanych z inwestycją?
Czy przedsiębiorstwo posiada lub ma dostęp do niezbędnego sprzętu technicznego mającego na celu zapewnienie ochrony środowiska?
Czy przedsiębiorstwo posiada odpowiednie zaplecze badawczo-techniczne pozwalające na odniesienie się do aspektów ekologicznych?
Pomimo zapewnień autorów dokumentacji Nord Stream AG o najwyższej staranności w doborze wykonawców projektu może okazać się, że zatrudnienie najlepszych i najbardziej doświadczonych europejskich przedsiębiorstw inżynieryjnych nie gwarantuje pozytywnej odpowiedzi na powyższe pytania.

Wreszcie rozpatrzyć wypada najważniejszy aspekt problemu NEGP jako technicznej realizacji zaopatrzenia Unii Europejskiej w gaz ziemny. Pomyślna realizacja projektu i bezpieczne dla środowiska funkcjonowanie tego rurociągu znacznie poprawi szanse Unii na wykonanie programu redukcji emisji CO2.  Natomiast wstrzymanie budowy po wystąpieniu szkód ekologicznych spowoduje utratę środków finansowych zaangażowanych w projekt, a ponadto strata w tej skali osłabi finanse Gazpromu. Tymczasem potencjał odtwórczy zdolności produkcyjnych Gazpromu już teraz jest mocno wątpliwy. Jeśli jednak budowa zostanie zrealizowana, a po uruchomieniu transportu gazu wystąpi rozszczelnienie rurociągu i katastrofa ekologiczna obejmująca cały obszar Bałtyku, to korzyści również zostaną utracone i to w pełnej skali nakładów. Ponadto osoby i instytucje odpowiedzialne za instalację będą pociągnięte do odpowiedzialności przez wszystkich poszkodowanych. Jeśli zważyć, że do potencjalnych poszkodowanych trzeba wliczyć dziesiątki milionów Europejczyków, jak też firmy i instytucje państw nadbałtyckich, to majątek wspólników Nord Stream AG nie podoła zabezpieczeniu sumy odszkodowań. Zapewne z powodu braku jakichkolwiek szans na asekurację inwestycji dokumentacja projektu nie zawiera żadnej wzmianki o zamiarze ubezpieczenia budowy i ruchu instalacji.

Nadmierna pewność autorów dokumentacji o braku podstaw do wysuwania zastrzeżeń w sprawie realnego ryzyka spowodowaniem katastrofy ekologicznej w czasie budowy i eksploatacji instalacji może przyczynić się do wystąpienia przesadnych reakcji społeczności narażonych. Pojawienie się najmniejszych sygnałów o problemach z utrzymaniem ryzyka ekologicznego na racjonalnie uzasadnionym poziomie spowoduje lawinę oskarżeń i roszczeń. Znanych jest wiele przykładów takich reakcji społeczeństw na informacje o realnym albo urojonym zagrożeniu ekologicznym. Zwykle polityka ukrywania zagrożeń, jak też pochopnego informowania o braku zagrożenia, przyczynia się do dewaluacji autorytetów i wzmocnienia reakcji na wiadomości płynące z masmediów. Masowa histeria nie będzie powstrzymana i spowoduje katastrofalne szkody w gospodarce społeczności ograniętych paniką. Podobnie jak to było po katastrofie reaktora w Czarnobylu straty ekonomiczne wielokrotnie przerosną najczarniejsze scenariusze. Władze państw bałtyckich powinny rozważyć podjęcie szczególnie wyważonej procedury informowania o ryzyku przed wydaniem zgody na uruchomienie inwestycji. Natomiast brak wszechstronnej prezentacji problemu przed opinią publiczną z pewnością uruchomi nieobliczalne reakcje na pojawienie się zagrożeń w przyszłości.

Obserwujemy proces decyzyjny, który może doprowadzić do realizacji projektu obarczonego ryzykiem strat ekologicznych i ekonomicznych o skali nieznanej w historii. Jeśli władze państw zainteresowanych zignorują jednoznacznie negatywne rekomendacje Parlamentu Europejskiego. Jeśli ich własne deklaracje o zamiarze kontynuowania proekologicznych przemian swojej ekonomiki zostaną ośmieszone poprzez udział w eksperymencie inżynieryjnym zarządzanym przez Rosję. Jeśli w końcu potwierdzą się obawy państw nadbałtyckich o ich wykluczenie z grona uczestników polityki energetycznej Unii Europejskiej. W takich okolicznościach władze państw bałtyckich powinny poddać weryfikacji swoją postawę wobec Unii jako instytucji prawa i porządku. Należy postawić kwestię utworzenia niezależnego od Unii Europejskiej gwaranta praw obywatelskich dla społeczeństw państw zagrożonych przez politykę tolerowania korupcji na najwyższych szczeblach politycznych. Wspólnotowe zarządzanie gospodarką regionu Bałtyku nie może być zakładnikiem imperialnych interesów Gaspromu. Bezpieczeństwo żeglugi na Bałtyku nie może być oddane pod kontrolę Floty Bałtyckiej. Suwerenność i ekonomiczna przyszłość państw nadbałtyckich nie będzie wewnętrzną sprawą rosyjsko-niemiecką. 

Z pozycji Polski, nie będącej stroną w postępowaniu o zezwolenie na realizację inwestycji, można jedynie apelować do właściwych organów państw-stron o dopełnienie najwyższej staranności. Zagrożenia transgraniczne spowodowane przez inwestycję mają tak poważny wymiar, że wielu polskich specjalistów wypowiedziało się w tej sprawie. Po uzyskaniu od konsorcjum Nord Stream AG pierwszej wersji prezentacji projektu Senat Rzeczpospolitej zorganizował międzynarodową konferencję poświeconą projektowi. Poniżej zamieszczono odniesienia do materiałów z tej konferencji.

W ramach procedury uzgadniania warunków ograniczenia wpływu transgranicznego deweloper projektu i państwa uprawnione do zezwolenia na realizację inwestycji przekazały polskim władzom kolejny pakiet informacji. Poniżej przedstawiamy odniesienia do materiałów udostępnionych przez Ministerstwo Środowiska. 

Kolejna grupa odnośników pozwala zapoznać się z treścią dziesiątków opracowań związanych z projektem. Publikacje te szeroko uzasadniają tezy krytyczne wobec projektu wskazane powyżej, jak też prezentują szeroko udokumentowane kolejne opinie o szczególnym ryzyku związanym z planowaną realizacją projektu.

 

Otwarcie konferencji

Natura 2000 a gospodarowanie obszarami przyrodniczymi Bałtyku – prof. Jan Szyszko, Minister Środowiska

Założenia projektu inwestycji – prof. Bolesław Mazurkiewicz, Politechnika Gdańska

Problemy techniczne związane z eksploatacją gazociągu - prof. Jan Hupka, Politechnika Gdańska

Ocena inwestycji Nord Stream w świetle prawa morskiego – prof. Janina Ciechanowicz-McLean, Uniwersytet Gdański

Ocena inwestycji Nord Stream w świetle prawa wspólnotowego – prof. Zdzisław Brodecki, Uniwersytet Gdański

Standardy wysokiej jakości, pełna informacja i minimalny wpływ – czy gazociąg Nord Streamu spełni oczekiwania WWF? – Jochen Lamp, WWF Niemcy

Rozmieszczenie, toksyczność, wpływ na środowisko, a także inne problemy związane z bronią chemiczną – dr Vadim Paka, Instytut Oceanologii, Kaliningrad

Stopień zagrożenia dla ludzi – prof. Tadeusz Kasperek, Akademia Marynarki Wojennej

Stanowisko Polski w sprawie oddziaływania gazociągu Nord Stream na środowisko – Artur Kawicki, Departament Ocen Oddziaływania na Środowisko, Ministerstwo Środowiska

W sierpniu br. otrzymano wyjaśnienia strony duńskiej, których treść zamieszczono poniżej:
Wyjaśnienia strony duńskiej (j. angielski)
Załącznik 1 do wyjaśnień duńskich – dotyczy broni chemicznej
Załącznik 2 do wyjaśnień duńskich – dotyczy spisu literatury związanego z udzielonymi wyjaśnieniami

dodatkowe materiały otrzymane w dniu 30 września br.
Pismo strony duńskiej
Załącznik dotyczący m. in. wlewów zasolonej wody do Morza Bałtyckiego
Załącznik dotyczący broni chemicznej
Załącznik dotyczący rybołówstwa

W dniu 18 września br. otrzymano wyjaśnienia strony fińskiej, opracowane na zlecenie organów fińskich przez inwestora (konsorcjum Nord Stream). Wyjaśnienia skierowane są do stron narażonych, w tym do Polski. Udostępniona poniżej dokumentacja obejmuje ogólne opracowanie wraz z załącznikami w języku angielskim, w tym ze stanowiskiem fińskiego organu prowadzącego ocenę oddziaływania na środowisko. Na język polski przetłumaczono fragment opracowania ogólnego, skierowany do strony polskiej:
Opracowanie ogólne z wyjaśnieniami dla stron narażonych
Tłumaczenie fragmentu skierowanego do Polski

Załączniki do wyjaśnień fińskich:

Appendix_1_Environmental impacts on Munition by Munition basis Finnish EEZ
Appendix_2_Sediment and contaminants spreading on Munition by Munition basis Gulf of Finland
Appendix_3_Environmental Field survey
Appendix_4_Offshore pipeline through the Baltic Sea
Appendix_5_Qualitative assessment of the impact of released nutrients and contaminants
Appendix_6_Possible effects upon inflowing deep water
Appendix_7_Nord Stream Construction and the Impact to Ship Traffic
Appendix_8_Offshore Pipeline through the Baltic Sea
Appendix_9_ Risk Assessment Construction Phase
Appendix_10_Verification Statement for Construction Risk Assessment
Appendix_11_09-08-17 Cable crossing memo 
Appendix_12_The Impact of the NSP Pipelines on Third Party Users of the Finnish EEZ
Appendix_13_Seismic design basis
Appendix_14_Verification Seismic Design Basis
Appendix_15_Considerations for decommissioning
Appendix_16a_Environmental and Social Monitoring Programme Finland
Appendix_16b_Munitions Monitoring Programme Finland
Appendix_17_Nord Stream and internal waves in Baltic Sea
Appendix_18_Pipe embedment assessment
Appendix_19_Frequency of Interaction Report
Appendix_20_Quantitative risk assessment
Appendix_21_Pipeline damage assessment
Appendix_22_Justification of model uncertainty factors
Appendix_23_Discharge of test water at Russian coast

W dniu 22 września br. otrzymano wyjaśnienia strony niemieckiej. Dokumentacja w języku polskim (tłumaczenie zapewniła strona niemiecka na podstawie umowy bilateralnej dotyczącej ocen oddziaływania na środowisko w kontekście transgranicznym) składa się z wprowadzającego pisma strony niemieckiej, oświadczenia inwestora odnoszącego się do stanowiska strony polskiej oraz załączników dotyczących sprawozdań analitycznych z pobranych próbek osadów, rozprzestrzeniania się osadów zaburzanych w trakcie robót, oddziaływania na polskie obszary Natura 2000:
Pismo strony niemieckiej
Stanowisko inwestora

W dniu 30 września br. otrzymano wyjaśnienia strony szwedzkiej.
Pismo strony szwedzkiej
Wyjaśnienia
Tłumaczenie wyjaśnień

W dniu 2 października  br. otrzymano wyjaśnienia od strony rosyjskiej:
Pismo strony rosyjskiej
Wyjaśnienia

Literatura uzupełniająca

|>   Ekspansja Gazpromu w UE – kooperacja czy dominacja
|>   Gazprom w Europie 2006
|>   Stan przygotowań raportu o zagrożeniach środowiska Morza Bałtyckiego budową gazociągu północnoeuropejskiego
|>   Najkosztowniejszy fajerwerk techniczny XXI wieku. Nord Stream czyli... UE płaci za wszystko
|>   Gazociąg staje się coraz większym politycznym problemem w Europie
|>   Rurociąg podmorski w Bałtyku
> Inwestycje podejmowane w Polsce mogą być zagrożone wskutek szkód ekologicznych spowodowanych przez budowę i eksploatację rurociągu północnoeuropejskiego.
|>   Informacja o kolejnych etapach postępowania dotyczącego transgranicznego oddziaływania na środowisko przedsięwzięcia polegającego na "budowie rosyjsko - niemieckiego rurociągu północnoeuropejskiego (odcinek pełnomorski)"
|>   Odpowiedź Ministra Środowiska na pismo w sprawie uwag związanych ze zmianą przebiegu planowanego gazociągu północnoeuropejskiego, łączącego Rosję i Niemcy.
|>   Odpowiedź Ministra Środowiska na powiadomienie przez strony pochodzenia o planowym przedsięwzięciu polegającym na budowie rosyjsko - niemieckiego rurociągu północnoeuropejskiego (odcinek pełnomorski).
|>   Odpowiedź na pisma z dnia 13 i 14 listopada 2008 roku, dotyczące informacji o zmianie planowanego przebiegu gazociągu północnoeuropejskiego, łączącego Rosję i Niemcy.
|>   Morskie obszary chronione a gazociąg północny
|>   Naukowcy: broń chemiczna największym zagrożeniem dla gazociągu bałtyckiego
|>   Gazprom nie usunie broni chemicznej z dna morza
|>   Bałtycki gazociąg - bomba ekologiczna?
|>   GAZOCIĄG ŚMIERCI
|>   Guidance Notes for Industry Decommissioning of Offshore Installations and Pipelines under the Petroleum Act 1998
|>   Eco-check for submarine pipelines in the Baltic Sea
|>   Nord Stream, Sweden and Baltic Sea Security
|>   SWEDEN AND THE NEGP: A Pilot Study of the North European Gas Pipeline and Sweden’s Dependence on Russian Energy
|>   Gazprom in Crisis
|>   FEASIBILITY STUDY REPORT ON THE MID-NORDIC GAS PIPELINE, MARCH 2002
|>   TEN - ENERGY Priority Corridors for Energy Transmission - Part One: Legislation, Natural Gas and Monitoring
|>   PROJEKT GAZOCIĄGU NORD STREAM I JEGO IMPLIKACJE STRATEGICZNE
|>   Oil and gas delivery to Europe: An Overview of Existing and Projected Infrastructure
|>   Gazprom, the Fastest Way to Energy Suicide
|>   Lithuanian Energy Security: Challenges and Choices
|>   DRAFT REPORT on the environmental impact of the planned gas pipeline in the Baltic Sea to link up Russia and Germany (Petitions 0614/2007and 0952/2007) (2007/2118(INI))
|>   PROJEKT GAZOCIĄGU NORD STREAM: KWESTIE DOTYCZĄCE ŚRODOWISKA NATURALNEGO
|>   PRESS RELEASE: About Nord Stream
|>   THE NORTH EUROPEAN GAS PIPELINE: POLITICAL AND ECONOMIC IMPLICATIONS FOR RUSSIA AND THE EU
|>   Response by the BfN from a conservation-of-nature viewpoint for definition of the scope of examination and of methodology for the Environmental Impact Assessment within the territory of the German Exclusive Economic Zone in the Baltic
|>   Nord Stream
|>   Nordstream: An Economic and Market Analysis of the North European Pipeline Project
|>   Nord Stream: Not Just a Pipeline - An analysis of the political debates in the Baltic Sea region regarding the planned gas pipeline from Russia to Germany
|>   Analysis of the Oil- and Gas-Pipeline-Links between EU and Russia
|>   zmiany trasy Nord Stream
|>   The export of Russian gas to Europe: breaking up the monopoly of Gazprom
|>   Russian Natural Gas Exports to Europe: Effects of Russian gas market reforms and the rising market power of Gazprom
|>   From Russia With Gas: An analysis of the Nord Stream pipeline’s impact on the European Gas Transmission System with the Tiger-Model
|>   A Pipeline too Far?
|>   NORD STREAM – SECURE GAS SUPPLY FOR EUROPE - The Swedish Gas Association
|>   NORD STREAM: SECURE GAS SUPPLY FOR EUROPE
|>   Comments by the BUND Federal Association on the approval procedure for constructing and operating the Nord Stream natural gas high-pressure pipeline through the Baltic
|>   Comment by the BUND (Friends of the Earth) to the Annex to the Notification of States Affected in accordance with Article 3 of the Espoo Convention
|>   RISK ASSESSMENT AND AN ENVIRONMENTAL IMPACT ASSESSMENT FOR THE NORTH EUROPEAN GAS PIPELINE PROJECT (NEGP)
|>   DONG Naturgas A/S BalticPipe, Offshore Pipeline Environmental Impact Assessment October 2001
|>   EIA studies for the Nord Stream pipelines in the Baltic Sea
|>   Environmental Impact Assessment: DRAFT Espoo Contents and Structure
|>   North European Gas Pipeline (NEGP): EIA Programme in a transboundary context (Espoo)
|>   Offshore Pipeline through the Baltic Sea
|>   INFORMACJA O PROJEKCIE: Status trasy gazociągu Nord Stream przez Morze Bałtyckie
|>   Minutes of the public meeting of North-European gas pipeline project’s (Nord Stream) Environmental Impact Assessment programme in a transboundary context
|>   North European Gas Pipeline
|>   NORD STREAM ROUTE PLANNING
|>   THE NORD STREAM GAS PIPELINE PROJECT: ENVIRONMENTAL ISSUES
|>   Summary of comments received relating to transboundary environmental impacts of the Nord Stream project. Consultation process: 9 March–25 May 2009.
|>   Environmental concerns and questions related to the planned Nord Stream pipeline installation in the Baltic Sea
|>   Consultation in accordance with Articles 4 and 5 of the Convention on Environmental Impact Assessment in a Transboundary Context (Espoo Convention) for the Nord Stream Gas Pipeline
|>   CCB statement on the Nord Stream Gas Pipeline ESPOO EIA report and Proposals for requirements to mitigate environmental impact of the gas pipeline
|>   Communication on the current status of the assessment of trans-boundary impacts in the environmental impact assessments of the Nord Stream gas pipeline: the Espoo ETA and the Finnish, Swedish, Danish, German and Russian national environmental impact assessments
|>   Ostsee-Pipeline – ein explosives Vorhaben
|>   Erdgas trifft Giftgas - Die explosiven Risiken der Ostsee-Pipeline
|>   Safely Dealing with Munitions in the Baltic Sea: Planning a secure Baltic route for the Nord Stream pipeline
|>   Baltic Pipeline Faces a Minefield of Problems
|>   Nord Stream: Pipeline of Concern
|>   The North European Gas Pipeline Threatens Europe’s Energy Security
|>   Gazprom: Gas Giant Under Strain
|>   FROM TRANSIT NETWORKS TO DIRECT ROUTES: POLITICS AND BUSINESS IN EUROPEAN ENERGY DIALOG WITH RUSSIA (THE ‘NORD STREAM’ CASE)
|>   Gaz- bogactwo Rosji, nie dla jej mieszkańców
|>   Gazprom: Gas Giant Under Strain
|>   Baltic pipeline risks stirring up chemical weapons: Lithuania
|>   Swedish Minister Finds Baltic Gas Pipeline Dangerous to Maritime Environment